АҚШ президенті Дональд Трамп бейсенбі күні Израильді қудалағаны үшін халықаралық қылмыстық сотқа (ХҚС) қарсы санкциялар туралы жарлыққа қол қоятынын мәлімдеді.
Бұл шешім ХҚС-тың АҚШ пен оның одақтасы Израильге қатысты «заңсыз және негізсіз әрекеттеріне» жауап ретінде қабылданды. Атап айтқанда, ХҚС Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху мен бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галлантқа қарсы Газа секторындағы әскери әрекеттері үшін қамауға алу ордерлерін шығарған болатын.
Трамптың өкіміне сәйкес, ХҚС қызметкерлері мен олардың отбасыларына қаржылық және визалық шектеулер енгізіледі. Бұл шектеулер АҚШ азаматтары мен оның одақтастарына қатысты тергеулерге қатысқан тұлғаларға қолданылады. Өкімде ХҚС-тың бұл әрекеттері АҚШ-тың егемендігі мен ұлттық қауіпсіздігіне қауіп төндіреді деп көрсетілген.
Бұл шешім халықаралық құқық қорғау ұйымдарының сынына ұшырады. Amnesty International ұйымының бас хатшысы Агнес Калламард бұл өкімді «Өшпенділікке толы» және «Халықаралық әділеттілікті бұзуға бағытталған қадам» деп атады.
Трамптың бұл әрекеті АҚШ-тың ХҚС-пен қарым-қатынасындың шиеленісін одан әрі күшейтті. Бұған дейін, 2020 жылы, Трамп әкімшілігі Ауғанстандағы соғыс қылмыстарын тергеуге байланысты ХҚС-тың сол кездегі бас прокуроры Фату Бенсудаға қарсы санкциялар енгізген болатын
ХҚС міндеті қандай?
Халықаралық қылмыстық сот (International Criminal Court, ICC) – ең ауыр халықаралық қылмыстарды, атап айтқанда геноцид, әскери қылмыстар, адамзатқа қарсы қылмыстар және агрессия қылмыстарын тергеу және сотта қарау үшін құрылған тұрақты халықаралық сот.
ХҚС – 1998 жылы қабылданған Рим статутының негізінде 2002 жылы ресми түрде құрылды. Штаб-пәтері – Гаага, Нидерланд. 120-дан астам мемлекет ХҚС-ты мойындап, Рим статутына қосылды. Алайда, АҚШ, Ресей, Қытай, Израиль және кейбір басқа елдер ХҚС-тың юрисдикциясын мойындамайды.
Халықаралық қылмыстық соттың мәртебесін мойындауға қатысты шектеулер:
Қос стандарттар. ХҚС көбінесе Африка елдерінің басшыларын жауапқа тартып, Батыс елдерінің әскери әрекеттеріне қатысты аз тергеу жүргізеді деп сынға ұшырайды.
Кейбір елдердің мойындамауы. АҚШ, Ресей, Қытай және Израиль сияқты ірі державалар ХҚС-ты мойындамайды және оның құзіретін шектейді.
Құқықтық шектеулер. Сот тек оған мүше елдердегі қылмыстарды немесе БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі жіберген істерді қарай алады.
Сурет: Ашық дереккөз
