Fitch Ratings агенттігі Ұлттық қорға қатысты фискалдық/бюджеттік ережелерді одан әрі елемеу жағдайда Қазақстанның тәуелсіз кредиттік рейтингінің нашарлауы мүмкін екенін ескертті.
Халықаралық рейтинг агенттігінің сарапшылары атап өткендей, Қазақстан билігінің Ұлттық қордан трансферттерді ұлғайта түсуі елдің фискалдық ережелеріндегі кемшіліктерді көрсетеді, бірақ қазіргі жағдайда мемлекеттің сенімді фискалдық буферіне нұқсан келтірмейді. Шынында да, Ұлттық қордың валюталық активтері 3-тоқсанның қорытындысы бойынша 62,7 млрд долларды (ЖІӨ-нің 22%) құрады және бұл Қазақстанның несие рейтингінің негізгі факторы болып табылады.
Ресми трансферттердің ұлғаюымен қатар, агенттік дұрыс атап өткендей, Ұлттық қорға «Самұрық-Қазына» холдингі ҚМГ ұлттық компаниясының акцияларын сатқан 2023 жылға қарағанда әлдеқайда аз ауқымда болса да, фискалдық кеңістікті қалыптастыратын дәстүрлі емес операцияларды одан әрі пайдалану үрдісі байқалды. Бұл бюджетке 1 трлн теңге (ЖІӨ-нің 0,9%) көлемінде дивидендтер аударуға мүмкіндік берді. Оның үстіне 2024 жылдың шілдесінде Ұлттық қор тағы бір ұлттық компания – «Қазатомөнеркәсіптің» 0,47 триллион теңгеге акцияларын сатып алды.
Fitch-тің қисынды болжам жасаудан алшақтап бара жатқан Қазақстанның макроэкономикалық саясатына деген сенімі азая бастағаны қынжылтады. Бұл Fitch рейтингтік бағалауындағы макроэкономикалық перспектива, саясат және сапаға қатысты болжамды бір сатыға төмендетуге ықпал етуі мүмкін. Мысалы, Fitch Ratings мәліметтері бойынша, ҚР Ұлттық қоры активтерінің ЖІӨ-дегі үлесі 2020 жылғы 34,8%-дан 2024 жылғы қазіргі 21,8%-ға дейін төмендеді.
Айтпақшы, қыркүйекте Халықаралық валюта қоры өзінің зерттеуінде соңғы екі онжылдықта дамыған және дамушы елдердің үкіметтері өздерінің саяси уәделері мен мақсаттарына қол жеткізу үшін үлкен бюджет тапшылығына (шығындарды ұлғайту) және мемлекеттік қарыз деңгейін арттыруға бейім екенін көрсетті. ХВҚ-ның басты тұжырымы саяси күштердің жоғары тапшылықтан қорқу, мемлекеттік қарыздың өсуі және жұмыс істейтін фискалдық ережелерді енгізу түріндегі қысқа мерзімді саясатты түзетуге әлеуетті түрде үстемдік етуі болып табылады.
«Біздің ойымызша, Қазақстанда мемлекеттік қарыздың қауіпті шекке ұлғаюы қадағаланбаса да, мемлекеттік шығыстар негізінен ағымдағы шығындарға бағытталады, ал мемлекеттік қолдау мен инвестиция нәтижесінде өнім берген шаралар Ұлттық қор есебінен қаржыландырылмайды. Бұл, сайып келгенде, бюджеттің өз кірістеріне емес, трансферттерге тәуелділігін арттырады және мұнай бағасының төмендеуі жағдайында макротұрақтылықты төмендетеді. Басқаша айтқанда, үкіметтің не шығындарды қысқарту, не салық мөлшерлемелерін арттыру арқылы кірістерді өсіру арқылы барабар фискалды қатаңдатуды (фискалдық ережелерді қолдану) жүзеге асырмауы орта мерзімді перспективада несиелік рейтингке қауіп төндіреді», — дейді экономист Ғалымжан Айтқазин.
Ұлттық қор – мемлекеттің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында құрылған қаржылық институт. Оның басты мақсаты – экономиканың тұрақты дамуын қолдау, сыртқы экономикалық қауіптерге төтеп беру және келешек ұрпақ үшін қор жинау.
Қаржылық жағдайды тұрақты бақылау, халықаралық тәжірибені қолдану және инвестициялық стратегияны үнемі жетілдіру қордың болашақта табысты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ұлттық қордың тиімді басқарылуы – ел экономикасының ұзақ мерзімді дамуының кепілі.
Нұртай ТЕКЕБАЙ
фото: afk.kz
