Қазақстан Ұлттық Банкінің маусымда жүргізген макроэкономикалық сауалнамасы ел экономикасының алдағы үшжылдық кезеңде қалай өзгеретіні туралы құнды ақпарат береді. Инфляцияның қайта күшеюі, базалық мөлшерлеменің жоғары деңгейде сақталуы және теңгенің құнсыздану үдерісінің жалғасуы — экономиканың түрлі салаларына, әсіресе халықтың әл-ауқатына және бизнес ортаға айтарлықтай әсер етеді.
Сарапшылар не дейді?
2025 жылдың маусым айында 16 қаржы-экономикалық ұйымдар қатысқан пікіртерім нәтижелері жарияланды. Бұл — Ұлттық Банктің емес, нарықтың кәсіби сарапшыларының тәуелсіз көзқарасы мен болжамдарының жиынтығы екенін атап өткен жөн.
Инфляция қарқыны
2025 жылға арналған инфляциялық медиана болжамы – 11,0%, бұл алдыңғы болжамнан жоғары. 2026 жылы – 9,0%, 2027 жылы – 7,0% төңірегінде болады.
Бұл – жоғары инфляция ұзақ сақталуы мүмкін деген белгі. Яғни халықтың нақты табысы төмендейді, ал кәсіпкерлерге өндіріс саласында табыс табу қиындайды.
Базалық мөлшерлеме неге өзгермейді?
Сауалнама нәтижесінде базалық мөлшерлеме бойынша сарапшылардың орташа есебі бойынша 2025 жылдың соңына дейін 16,5% деңгейінде қалады деген тұжырымға саяды. Бұл қазіргі ахуалмен салыстырғанда өзгеріссіз қалады деген сөз, ал 2026–2027 жылдары біртіндеп төмендеуі мүмкін (14,0%-дан 11,8%-ға дейін). Базалық мөлшерлеменің жоғары болуы бизнестің несие алуын шектейді, оның салдарынан инвестиция көлемі азаяды. Тұрғындар үшін ипотека, тұтынушылық несие де қымбаттайды. Бірақ бұл инфляцияны тежеудің негізгі құралы ретінде әлі де маңызды рөл атқарады.
Ұлттық валюта бағамы және сыртқы сауда
USD/KZT болжамы:
-
2025 ж. – 515,1 теңге,
-
2026 ж. – 538 теңге,
-
2027 ж. – 555,8 теңге.
Теңгенің құнсыздануы – импортқа тәуелді салалар үшін қауіп. Бұл құрылыс, медицина, техникалық жабдық, білім беру, логистика секілді көптеген бағытта бағаның өсуіне себеп болады.
-
Экспорт — 92 млрд АҚШ доллары,
-
Импорт — 75–77 млрд АҚШ доллары аралығында болады.
Бұл теңгерім сыртқы сауданың біршама тұрақты екенін көрсетеді. Дегенмен ішкі инфляция сырттан келетін өнімдердің бағасына байланысты өзгеретінін ескерсек, теңге бағамының динамикасы стратегиялық маңызға ие.
ЖІӨ өсімі қалыпты деңгейде болады
Үш жылда ЖІӨ көрсеткіші мына шамада болмақ.
-
2025 жылы – 5,1%,
-
2026 жылы – 4,6%,
-
2027 жылы – 4,5% деп болжанған.
Бұл көрсеткіш – ел экономикасының баяу дамитынын, бірақ тұрақты өсім болатынын білдіреді. Алайда нақты сектордағы біраз мәселе (мысалы, инвестициялық тәуекелдер, өндірістік шектеулер) әлі де шешімін таппаған.
Экономикалық ахуалға дайындық: халық пен бизнеске не маңызды?
Халық мына факторларды ескеруі керек:
- Жинақты қорғау – жоғары пайыздық депозиттерді қарастыру.
-
Қаржылық тәртіп – тұтынушылық шығындарды жоспарлау.
-
Несиеге сақ болу – пайыз жоғары болса, қайтара алмау қаупі бар.
Кәсіпкерлер қам жасауы қажет:
-
Өндірістік шығындарды оңтайландыру – шикізат пен валюта бағамының құбылуы қатты әсер етеді.
-
Қаржыландыруды әртараптандыру – қымбат несиеге тәуелді болмау.
-
Бизнес-модельді қайта қарау – сыртқы нарықтармен байланыс, импортты алмастыру жолдарын қарастыру.
Нарықтағы жағдай құбылмалы:
-
Тұтынушылық сұраныстың әлсіреуі – жоғары баға халықты үнемдеуге итермелейді.
-
Қаржы нарығында тұрақсыздық қатері – мөлшерлеме жоғары, инвестициялық белсенділік төмен.
Қазақстан экономикасы тұрақтылық мен белгісіздік арасындағы ауытқу кезеңінде тұр. Сарапшылардың болжамы бойныша ахуал күрдене түсуі мүмкін, бірақ жақсылық нышанын жоққа шығармайды. Инфляцияның біртіндеп бәсеңдеуі — оң көрсеткіш, бірақ жаңа сын-қатер (валюта бағамы, сыртқы конъюнктура, ішкі сұраныстың әлсіздігі) туындауы мүмкін.
Ұлттық Банк пен сарапшылар байсалды ақша-кредит саясатын ұстану арқылы инфляциямен күресіп жатыр. Алайда бұл саясаттың тиімділігі халықтың бейімделуіне, бизнес ортадағы реакцияға және мемлекеттік құрылымдардың нақты әрекеттеріне тікелей тәуелді.
Бұл талдауды кәсіпкерлер, қаржыгерлер, мемлекеттік саясаткерлер мен қарапайым тұрғындар назарында ұстауы керек. Қаржы сауаттылығын арттыру, инфляциялық болжамдарды түсіну және жеке бюджетті басқару — экономикалық тұрақтылықтың басты тетігі.
Бұған дейін Ұлттық банк төрағасы Т. Сүлейменов базалық мөлшерлеме неге бір деңгейде сақталып тұрғанын түсіндірген еді.
Бұл материал ЖИ көмегімен дайындалды.
фото: pixabay
