Қазақстанда соңғы бес жылда жол саласына 6 трлн теңгеден астам қаражат жұмсалған. Бірақ жол желісінің жай-күйіне халық тарапынан шағым көп түседі. Бұл жайлы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің баспасөз қызметі мәлімдеді.
Баспасөз қызметінің хабарлауынша, агенттік төрағасы Асхат Жұмағалидің басшылық етуімен жол саласындағы жемқорлық тәуекелдерін жою мәселелері бойынша ведомствоаралық кеңес өткен. Жиында автожол саласында жүйелі жемқорлық тәуекелдері анықталғаны айтылған.
Антикордың дерегінше, 2023-2024 жылдары мемлекеттік органдарға автомобиль жолдарының сапасыздығына қатысты 20 мыңнан астам шағым түскен. Жұртшылық мұны жемқорлықпен байланыстырады.
«Жыл басынан бері Антикор осы салада 24 қылмыстық істі тіркеді. Сыртқы талдау жоспарлаудан бастап бақылау мен күтіп ұстауға дейінгі жол құрылысы мен жөндеудің барлық кезеңдерінде жүйелі жемқорлық тәуекелдерінің бар екендігін көрсетті.
Бастапқы кезеңде проблемалық учаскелер дұрыс анықталмайды, жақында салынған жолдарға жөндеу жұмысы жүргізіледі. Жобалау кезінде смета шамадан тыс жұмыс пен материалдардың есебінен жасанды түрде жоғарылатылады.
Келісімшарттар көбінесе тәжірибесі мен ресурстары жоқ мердігерлермен, бір көзден немесе картельдік келісімшарттарымен жасалады. Қосалқы мердігерлік ұйымдарды тарту ешкімнің бақылауында емес. Ол өзінің жеткіліксіздігін және көп сатылы бақылау жүйесін көрсетті.
Жол активтері ұлттық сапа орталығының анықталған ақаулар туралы қорытындыларын орындау міндетті емес, ал техникалық қадағалау өз функцияларын ресми түрде орындайды. Сонымен қатар саланы дамыту үшін қазақстандық жол ғылыми-зерттеу институтының әлеуеті толық көлемде пайдаланылмайды. Қолданбалы ғылыми зерттеулер мен инновацияларды енгізудің орнына институт нормативтік құжаттаманы әзірлеумен айналысады», – деп хабарлады Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі.
Сонымен қатар жаңа технологияларды енгізуде бақылаудың болмауы, білікті кадрлардың жетіспеушілігі және күрделі нормативтік-құқықтық база да автожолдардың сапасына әсер етеді.
Цифрландырудың жеткіліксіздігі проблеманы ушықтырады. Соңғы 10 жылда ақпараттық жүйелерді дамытуға 16 млрд бюджет қаражаты жұмсалды. Дегенмен, жолдардың цифрлық картасы әлі әзірленбеген.
«Талдау қорытындысы бойынша агенттік осы саладағы жемқорлық тәуекелдерін жою бойынша 90-нан астам ұсыныс дайындады. Жобалар сараптамасының және техникалық қадағалау институтының функционалын қайта қарау, ҚазжолҒЗИ-ға сұранысқа ие инновациялық технологияларды әзірлеуге қайта бағдарлау, ірі жол жобаларын ғылыми-техникалық сүйемелдеу, Жол активтері сапасының ұлттық орталығының өкілеттіктерін күшейту, сондай-ақ жолдардың цифрлық картасын жасау жөнінде шаралар ұсынылды. Бірқатар ұсыныстар қазірдің өзінде сыналып отыр. Мысалы, Атырау облысында автожолдардың бірін орташа жөндеу кезінде «Цифрлық теңге» жобасы арқылы бөлінген ақшалай қаражатты қадағалау жоспарланып жатыр. Жол саласындағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін жою және ұсынымдарды орындау бойынша жұмыс жалғасады», – деп жазды Антикор.
Автокөлік жолдары – елдің экономикалық және әлеуметтік тыныс-тіршілігінің күре тамыры. Елдегі жолдардың сапасы сын көтермейді әрі бұл мәселе жиі көтеріледі.
Соңғы 3,5 жылда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет жемқорлыққа қатысты 65 құқық бұзушылықты тіркеді. Жалпы келтірілген залал шамамен 9 млрд теңгені құраған.
Сурет: Антикор