Сіздің банк картаңызды немесе жеке кәсіпкер ретіндегі сауда аккаунтыңызды пайдаланып, сіздің атыңыздан пайда табу мақсатында түрлі заңсыз әрекеттер жасау дропперлік деп аталады. Сіз оны білмесеңіз де, барлық іс-қимылдар сіздің атыңыздан жасалатындықтан, заң бойынша сіз де осы қылмыстық схемаңыздың қатысушысы ретінде жауапқа тартыласыз. Ол сізге керек пе?
2024 жылы Қазақстан азаматтарына интернет-алаяқтықтан келген залалдың қаржылай көлемі 10 миллиард теңгеден асып, жаңа рекорд қойылды. Осы ақшаның барлығы дерлік шетел асып кетті деуге болады. Интернет-алаяққа алданған азаматтың өз қаржысын қайтарып алуы өте қиын. Көп жағдайда мүмкін емес. Сондықтан кез-келген телефон қоңырауына күмәнмен қарап, ешқандай мәмілеге келіспеген жөн. Дроппингті екіге бөліп қарастыруға болады. Банк картасымен жасалатын алаяқтық және сіздің жеке кәсіпкер ретіндегі шотыңыз бен интернет-дүкендердегі аккаунтыңызды пайдалану.
Карта дропперлігі
2024 жылдың қорытындысы бойынша Қаржылық мониторинг агенттігі қылмыстық кірістерді заңдастыру мақсатында 6,2 мың «дроп-карталардың» пайдаланылғанын анықтады. Бұл карталар арқылы айналымның жалпы сомасы 24 миллиард теңгеге жеткен. Көбінесе «дроп-карталар» есірткі саудасы, кибералаяқтық, заңсыз құмар ойындар және басқа да қылмыстық әрекеттерге байланысты схемаларда қолданылған.
Схема көбіне былай жүзеге асады. Сізге «картаңыз арқылы ақша аударымдары жүреді, ал сіз одан белгілі бір процентпен комиссия тауып отырасыз» деген ұсыныс түседі. Алаяқтар «барлығы заңды және ештеңе істемей оңай ақша табасыз» деп сендіреді. Осы кезде, сіздің картаңызға түскен ақшадан сізге комиссия қалдырған алаяқтар қалған соманы банкомат арқылы қолма-қол ақшаға аударуды сұрайды. Одан кейін терминал арқылы интернет кошелектерге салғызады.
Ал шын мәнінде ол ақша басқа адамнан жымқырылған, қылмыстық ізі бар қаржы. Осы арқылы сіздің картаңыз із жасыру мақсатында жасалған транзакция тізбектерінің ішінде болады. Алаяқтар шетелде болғандықтан отандық полицияға сіз ұсталып, ұйымдасқан қылмыстық топтың мүшесі ретінде жауапқа тартыласыз.
Мұндай оқиғалар көп. 2024 жылдың қыркүйегінде Алматыда алаяқтардың қылмыстық жолмен алған ақшасын қолма-қол ақшаға айналдыруға көмектескен екі жас дроппер ұсталды. Олар ақшалай сыйақы үшін өздерінің банк карталары мен жеке мобильді банктік шоттарын қаскүнемдерге берген. Алаяқтар бір әйелді алдау арқылы ұрлап алған 20 миллион теңгені осы жастардың шоттары арқылы қолма-қол ақшаға айналдырғаны белгілі болды. Полиция қылмыстық іс қозғап, дропперлерді қамауға алды.
Жақында Қарағанды облысында дроппер өз банктік картасының деректерін бөгде адамдарға бергені үшін сот арқылы жауапкершілікке тартылды. Сот дропперді жәбірленушіге бір миллион теңге көлемінде өтемақы төлеуге міндеттеді. Ал Орал қалалық соты дроппер болып жұмыс істеген, яғни алаяқтық жолымен алынған қаражатты қолма-қол ақшаға айналдырған азаматқа қатысты үкім шығарды. Сот отырысында сотталушы өз кінәсін мойындамай, қаражаттың заңсыз жолмен келгенін білмедім деп өзін ақтауға тырысқан. Дегенмен, сот оны кінәлі деп танып, тиісті жаза тағайындады.
Мемлекет карта дроперлігіне бұған қарсы қандай шара қолдануда?
Қаржылық мониторинг агенттігі уәкілетті органдармен бірлесіп банктік карталарды үшінші тұлғаларға беру үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікті күшейтуге бағытталған заңнамалық өзгерістерді енгізе бастамақ. Қазіргі таңда күдікті шоттардағы қаражатты «тоқтату» және қашықтықтан банктік қызмет көрсетуді өшіру механизмі іске қосылды. Және бір клиентке берілетін банктік карталардың санын шектеу және 10 немесе одан да көп карталары бар клиенттерге тексерістер күшейтілді. Күдікті операцияларды анықтау және күмәнді клиенттерді қаржы мониторингінің субъектілерінің қызметтерінен ажырату үшін типологиялар әзірленді.
Яғни мемлекет дроперліктен қатаң күресетін болады.
Жеке кәсіпкер дропперлігі
Жеке кәсіпкердің Kaspi.kz сынды платформалардағы интернет дүкенін, басқа да аккаунттарын жалға аламыз деген хабарландырулар көп. Бұл да алаяқтықтың бір түрі болып табылады. Ондай съемаға қатыссаңыз заң алдында жауап беріп қана қоймай, бұдан кейін банк қызметтерінің қара тізіміне ілінуіңіз мүмкін. Және оборотыңыз қосымша құн салығы салынатын шектік межеден асып кетсе, қосымша құн салығын өтеуіңіз қажет болады.
Алаяқтар адамға ЖК (ИП) тіркетіп, POS-терминалға немесе бизнес жүргізуге арналған қосымшаға қол жеткізу құқығын өзіне алады. Кәсіпкерге белгілі-бір комиссия уәде етіледі. Сіздің жеке кәсіпкерлігіңізді жалға алған адам шын мәнінде жалған саудамен айналысады. Сапасыз немесе өмірде жоқ тауар сатып, кері қайтару арқылы бөліп төлеу қаржысын қолма-қол шығаруға тырысады. Әсіресе, түрлі жұмаларға негізделген жаппай науқандық акцияларда алаяқтар өте белсенді қимылдайды.
Бұдан шығатын бір қорытынды бар. Өз карталарыңыздың реквизиттерін ешкімге көрсетпеңіз, бермеңіз. СМС код келіп жатса, ешкімге хабарламаңыз. Әлденеден күдіктенсеңіз картаны бұғаттап тастап, банкке хабарласыңыз. Өзіңіздің жеке кәсіпкерлік нысаныңызды ешкімге жалға бермеңіз. Оңай ақша табамын деген әрекеттің арты ауыр салдарға соқтыруы мүмкін. Одан қаржылық зардап шегіп қана қоймай, істі болып, сотталуыңыз ғажап емес. Абай болыңыздар.
Айбар ОЛЖАЙ
Сурет: Pixabay.com
