Екі елдің қорғаныс бюджеттерінің өсуі қақтығыстың ұзаққа созылып бара жатқанын және ұлттық ресурстардың айтарлықтай бөлігінің әскери қажеттілікке жұмсалып жатқанын көрсетеді. Ресейдің үлкен әскери қоры болғанымен, санкциялар оның ұзақ мерзімді әскери өндірісін қиындатып отыр, ал Украина НАТО мен одақтастарының қолдауымен өз қорғаныс қабілетін күшейтуді жалғастыруда.
Ресей қорғаныс шығынын арттыруда
Ресейдің әскери бюджеті мемлекет тарапынан тікелей қаржыландырылады. Экспорттық кірістер (мұнай және газ) және ұлттық қордың қаражаттары қорғаныс қажеттіліктеріне жұмсалады. Санкциялардан кейін Ресей өз бюджетінің балансына ықпал ете бастады және ішкі өндіріс пен ресурстарға сүйенуде. Ресей мен Украина арасында қақтығыс басталғанан бері қорғаныс саласындағы бюджеттік шығыс 2022 жылмен салыстырғанда 2024 жылы 68,2%-ға артып, $135.2 млрд АҚШ долларын құрады. 2025 жылы мемлекеттік бюджет жоспарында Ресейдің қорғаныс саласына $145,0 млрд АҚШ долларын бөлмек. Осылайша Ресей өз әскерінің шығынын жылдан-жылға арттырып отыр.
Қорғаныс шығыны бюджетті ойсыратуда
2024 жылға арналған Ресей мен Украина қорғаныс бюджеттері олардың соғысқа бейімделген экономикаға көшуін айғақтайды. Ресейдің қорғаныс шығындары өткен жылға қарағанда үш есеге артып, шамамен $135-140 млрд немесе ЖІӨ-нің 6%-на тең болып отыр, бұл – елдің жалпы бюджетінің үштен біріне жуық. Ресейдің қорғаныс бюджеті негізінен әскери жабдықтарды өндіруге, Украинадағы қақтығыстан зардап шеккендерге өтемақы төлеуге жұмсалады. Экономикалық санкцияларға қарамастан, Ресей қорғаныс саласын Қытай және Иран сияқты елдерден алынған компоненттер арқылы қолдайды, бұл амал оның жабдық өндірісін жалғастыруына көмектеседі.
Ресей әскери шығынын жабу үшін ұлттық қор қаражатын пайдаланып, бюджет балансын қамтамасыз етуге тырысуда, бірақ бұл елдің ұзақ мерзімді экономикалық тұрақтылығына қауіп төндіреді. Жылдам инфляция мен санкциялар елдің экономикасына қосымша қысым жасауда. Сонымен қатар, Ресейде әскери бюджетті арттыру ішкі әлеуметтік бағдарламалардың қысқаруына әкеліп отыр.
Киев көмекке мұқтаж
Украина қорғаныс бюджетіндегі ең маңызды үлес сыртқы көмектен келеді. АҚШ, Еуропа Одағы елдері, Ұлыбритания және басқа мемлекеттер Украинаға үлкен көлемде қаржылық және материалдық қолдау көрсетуде. Бұған жоғары технологиялық қару-жарақ жеткізілімдері, жаттығу және дайындық бағдарламалары, сондай-ақ қару-жарақ өндірісіне қажетті шикізат кіреді. 2024 жылдың маусым айындағы соңғы деректерге назар аударсақ, Украинаға 2021-2022 жылдардан бастап ең ірі донор елдер қаржылай көмек көрсеткен. АҚШ Украинаның сөзсіз ең басты тірегі болып отыр. Ол осы уақыт аралығында 55 млрд АҚШ долларынан астам қаражат жұмсады. Сонымен қатар өзге еуропалық елдер де көмегін көрсетіп келеді. Осылайша Украинаның қорғаныс бюджеті сыртқы күштерге тәуелді және олардың көмегі маңызды болып отыр.
Украина мемлекеттік бюджетінің тең жартысы жұмсалуда
Украина 2023 жылы қорғаныс шығындарын күрт арттырды. Бұл елдің қорғаныс бюджеті шамамен 40 миллиард долларға жетіп, ЖІӨ-нің 60%-на дейін жетті. Бұл бюджетке тікелей НАТО елдерінен және басқа батыс елдерінен алынатын көмек қаржысы да кіреді. Украина бюджетінің үлкен бөлігі әскери операцияларды жүргізуге, жаңа техника алуға, әскерді жабдықтауға және қосымша мобилизацияланған сарбаздарды қолдауға жұмсалуда. 2024 жылға арналған Украина бюджетіндегі шығындардың шамамен жартысына жуығы қорғаныс саласына бағытталған. Бұл әскери қақтығыстың жалғасуына байланысты қажетті шара болып отыр. Болжам бойынша Украина қорғаныс саласына шамамен 1,7 триллион гривен ($47 миллиард шамасында) бөледі, бұл оның жалпы бюджетіндегі ең үлкен үлесті құрайды. Бұл қаржының көп бөлігі әскерді қолдауға, әскери техника мен жабдықтарды күтіп ұстауға, жаңа қару-жарақ сатып алуға, сондай-ақ инфрақұрылымды қалпына келтіруге жұмсалады. Осылайша, Украина бюджетінің жартысына жуығының қорғанысқа жұмсалуы елдің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және аумақтық тұтастықты сақтау үшін қажет қадам болып отыр…
Нұрсұлтан Ерболатұлы
Сурет: Ашық дереккөз